ADÜ Açık Erişim Sistemi Sunumu

AÇIK ERİŞİM NEDİR?

Açık Erişim, 2001 yılında yayımlanan Budapeşte Açık Erişim İnisiyatifi bildirisinde “Bilimsel literatürün İnternet aracılığıyla finansal, yasal ve teknik bariyerler olmaksızın, erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, dizinlenebilir, tam metne bağlantı verilebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir biçimde kamuya ücretsiz açık olması.” biçiminde tanımlanmıştır.

“Açık erişim” kamuya açık Internet aracılığıyla bilimsel literatüre ücretsiz olarak erişilebilmesi ve bu literatürün çeşitli amaçlarla (arama, okuma, indirme, kopyalama, dağıtma, bastırma, bağlantı verme, dizinleme, veri madenlemesi, vb. gibi) finansal, yasal ve teknik engeller olmaksızın kullanılabilmesidir.

Açık araştırma sonuçlarının tüm araştırmacı kitlesine çevrimiçi olarak ücretsiz sağlanmasıdır.

AÇIK ARŞİV’DE NELER DEPOLANIR?

Adnan Menderes Üniversitesi öğretim üye ve yardımcılarının uluslararası dizinlerde yer alan bilimsel dergilerde yayınlanmış veya yayınlanabilir kararı verilmiş çalışmaları, bildirileri, proje metinleri, konferans metinleri, raporları, ders notları, kitaplarda yer almış bölümleri ve tezlerin elektronik kopyaları, basılı olanların ise bibliyografik bilgileri, fotoğraf, harita, veri setleri, ses ve video dosyaları, vb. gibi arşiv niteliği taşıyan içerik yer alır.

TÜRKİYE’DE AÇIK ERİŞİM ÇALIŞMALARI

 8-9 Kasım 2012 tarihlerinde Hacettepe Üniversitesi Kongre Merkezinde yapılan Ulusal Açık Erişim Çalıştayına çeşitli üniversitelerden, kamu kuruluşlarından, mesleki derneklerden ve yayıncılık sektöründen 200 civarında delege katılmıştır. Kamu kaynaklarıyla desteklenen bilimsel yayınlara ve bu yayınlara ait verilere herkesin serbestçe (ücretsiz) erişebilmesi, bu yayınların ve verilerin kurumsal arşivler veya konu arşivleri aracılığıyla erişime açılması, bunun için gereken politika, strateji ve mevzuatı ve açık erişim alt yapısını tartışmak amacıyla bir araya gelen delegeler aşağıdaki bildirgeyi yayınlamışlardır:

• Kamu kaynaklarıyla desteklenen bilimsel yayınlara ve bu yayınlara ait verilere herkes erişebilmelidir.
• Bu yayınların ve verilerin standartlara ve birlikte çalışabilirlik ilkelerine uygun açık erişimli kurumsal arşivler ya da konu arşivlerinde depolanması zorunlu olmalıdır.
• Bilimsel dergilerde yayımlanan ve bundan sonra yayımlanacak olan Türkiye adresli tüm bilimsel makaleler, AB ve kamu fonlarıyla desteklenen proje raporları, tezler ve açık ders malzemeleri açık erişimli bir ulusal arşiv aracılığıyla hizmete sunulmalıdır.
• Kurumsal arşivlerde depolanan bilimsel yayınların ve verilerin herkesin erişimine açılması için gereken e-alt yapı kurulmalı ve ilgili platformlar geliştirilmelidir.
• Türkiye’de e-bilim, e-alt yapı, açık erişim ve kurumsal arşivlerle ilgili politika, strateji ve mevzuat geliştirilmeli, Avrupa Açık Erişim Alt Yapısıyla bütünleşme çabaları hızlandırılmalıdır.
• Açık erişim ve kurumsal arşivlerle ilgili politika ve strateji geliştirilmesi üniversitelerin, YÖK’ün, TÜBİTAK’ın ve Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) aracılığıyla hükümetin gündemine girmeli ve ilgili yasa ve yönetmelikler TBMM tarafından çıkarılmalıdır.
• Kurumsal arşivler bilimsel iletişim, e-bilim ve e-alt yapının ayrılmaz bir bileşeni olmalıdır.
• Açık erişim kamu kaynaklarından ve Avrupa Birliği araştırma desteğinden yararlanmanın bir ön koşulu olmalıdır.
• Kamu kaynaklarıyla desteklenen araştırmalardan üretilen yayın ve verilerin düzenlenmesi, erişime açılması ve uzun dönemli korunması için proje önerilerinde bir veri yönetim planı sunulmalıdır.
• Kamu kaynaklarıyla desteklenen araştırmalardan üretilen verileri ve bilimsel çıktıları işlemek, düzenlemek, açık erişimli kurumsal arşivler yoluyla erişime açmak ve korumak için üniversitelerde bilgi yöneticisi, veri küratörü ve veri bilimci yetiştiren kapsamlı eğitim programları açılmalı, mevcut programlar desteklenmelidir.
• Açık erişim ve kurumsal arşivlerle ilgili farkındalık artırılmalı, bunun için araştırma desteği sağlayan kamu kurumları ve özel kuruluşlar, araştırmacılar, yayıncılar, bilgi yöneticileri ve kullanıcılar bilgilendirilmelidir.

AÇIK ERİŞİMİN KURUMSAL FAYDALARI

• Web’deki varlığı belirginleştirir ve görünürlüğü arttırır
•  Bilimsel çıktıların tek bir platformdan paylaşımını sağlar
•  Bilimsel işbirliğini geliştirir.
•  Araştırma sonuçlarının etkisini arttırır ve kurumsal etki alanını genişletir
•  Bilimsel performans ölçümünü ve yönetimini kolaylaştırır
•  Araştırma aktivitelerinin paylaşacağı bir vitrin ve stratejik bir pazarlama aracı sunar

TELİF HAKLARI

Eser sahipleri hangi eserlerinin arşivleneceğine kendileri karar vererek eserlerinin elektronik ortama aktarılma işlemlerini doğrudan kendileri yerine getirebilirler. Buna göre yazarlar, arşivde yer alacak ve daha önce bir başka yerde yayınlanmış çalışmalarını önceki yayınlandığı ortamda bulunduğu biçimle olduğu gibi kopyalayarak arşivlemedikleri sürece ulusal ya da uluslararası telif hakları yasasını ihlal etmiş olmayacaklardır. Ancak yayınevleri ile yaptıkları sözleşmede kurumsal arşiv politikası olan açık erişim ilkelerini benimsemeyen bir yayınevi ile anlaşma imzalanması durumunda söz konusu eserler arşivlenemezler. Bununla beraber, yurt dışında açık erişim hareketini destekleyen yayınevlerinin sayısı her geçen gün atış göstermektedir. Bu konuda dünyadaki yayınevlerinin telif haklarına yönelik politikalarına erişmek için “Sherpa7Roemo Publisher Copyright Policies” web sayfasına bakılabilir. 
 

2003 yılında kabul edilen Berlin Bildirgesi ilkelerini kabul eden Kurumumuz, bünyesindeki bilimsel bilgilere sınırsız erişimi desteklemektedir. Bu durumda bilimsel çalışmaların elektronik kopyalarının yazarlarının iradesi ile arşivlenmesi yasaldır. Ancak, arşivimizde yer alan tüm bilgilerin kaynağı gösterilerek yararlanılabilir. Öte yandan, araştırıcı yazarlarımız açık erişime sundukları çalışmalarının izinsiz kopyalanacağını düşünerek bilginin ancak herkesçe paylaşılması halinde gelişebileceği ilkesini göz ardı etmemelidir.